Rola psychologa w E-Sporcie

E-sport od kilku lat  zyskuje coraz lepsze wyniki oglądalności i zainteresowania, coś co dziesięć lat temu dla mainstreamu było rozrywką dla dzieci dzisiaj jest biznesem, który zauważają największe marki świata.


Wraz z rozwojem poziomu rywalizacji na scenie również rozrosło się całe zaplecze i poza pięcioma(CS:GO, LoL, Dota2) zawodnikami których widzimy mamy cały sztab szkoleniowy składający się już nie tylko z trenera ale także analityków, dietetyków i psychologów. Może się wydawać, że to przecież nic wielkiego - siedzenie przed kompem i granie w gry? Pestka! Natomiast prawda jest zupełnie inna, bo poziom profesjonalny od "zwykłego grania" różni tak wiele jak kopanie piłki pod blokiem i występ na El Clasico w Madrycie. Niestety w naszym społeczeństwie psycholog i psychiatra to wciąż "lekarze dla wariatów", więc dzisiaj na przykładzie Counter Strike: Global Offensive postaram się przybliżyć rolę psychologa w E-sporcie.

Jak przegrać wygrany pojedynek?

Oczywiście w byciu profesjonalistą najważniejszy jest trening techniczny, ale na pewnym poziomie umiejętności są tak wyrównane, że mecze wygrywane są na kompletnie innej płaszczyźnie. Może to być taktyka, doświadczenie ale często ktoś przegrywa "w głowie" a dobrze poprowadzony przeciwnik jest w stanie to umiejętnie wykorzystać. Pewnie zdarzyło Ci się pomyśleć w trakcie rozgrzewki "ten przeciwnik jest słaby" a następnie w trakcie meczu przegrywać każdy pojedynek ze "słabiakiem" - to właśnie przegrana nie tyle skillowa co mentalna. Zbytnia pewność siebie lub brak wiary we własne umiejętności są w stanie zaważyć na wyniku indywidualnym i drużynowym. Warto również wspomnieć o zjawisku "banter", czyli zaczepkach przed oficjalnym starciem. Dzisiaj jest to mocny efekt marketingowy(co widać szczególnie przy freakfightach MMA), ale geneza leży w psychologii - chcemy naszego przeciwnika wyprowadzić z równowagi, pozbawić koncentracji i trzeźwej oceny sytuacji. Specjalista pomoże poprowadzić do wygranej bez gniewu i chęci rewanżu za wpis na twitterze.

Dzisiaj Sydney, jutro Las Vegas

Czy wiesz, że 48% ludzi ma problemy ze snem w hotelach, bynajmniej nie ze względu na ilość gwiazdek? Za tym wszystkim stoi nasz pierwotny instynkt przetrwania, który wyczuwa zagrożenie płynące z nieznanego miejsca. Oczywiście można to działanie zminimalizować np. zabierając własną poduszkę, korzystając z opasek na oczy, stoperów dousznych itd. ale nasz mózg nigdy nie będzie czuł pełnego komfortu podczas pierwszej nocy poza domem.
Wspominam o tym, bo życie w trasie to część zawodu profesjonalnego E-sportowca, więc stres związany z ciągłą zmianą miejsca odgrywa dużą rolę w jakości psychicznego przygotowania do meczu. Sadokist, pełnoetatowy komentator i analityk CS:GO, wspomniał w jednym ze swoich AMA, że w ciągu całego poprzedniego roku w domu był tylko 17 dni!

Rola psychologa:

Współpraca jako drużyna

Bootcamp w E-sporcie można porównać do obozu sportowego, podczas którego gracze i sztab przebywają ze sobą kilka dni lub tygodni w celu lepszego przygotowania. To właśnie wtedy między zawodnikami buduje się największa więź której kabel nie jest w stanie zaoferować. Trzeba jednak pamiętać, że pewne charaktery pozostawione w jednym pomieszczeniu mogą tworzyć mieszankę wybuchową, a zła relacja między graczami przekłada się na wyniki na serwerze. Tutaj właśnie dużą rolę odgrywa psycholog, który może lepiej poznać drużynę jako indywidualnych ludzi i pomóc im działać jako drużyna.

Wyznaczanie indywidualnego celu

W psychologii odróżniamy dwa rodzaje motywatorów - wewnętrzne i zewnętrzne. Wewnętrzne to takie na jakie mamy wpływ i jakie nas dotyczą np. pasja, rozwój osobisty, natomiast zewnętrzne to np. wygrana w turnieju, medal, pieniądze, chęć pokonania rywala. Niestety dzisiaj dość wyraźnie widać, że wielu zawodników kieruje się głównie tymi drugimi. Natalia Koperska psycholog sportu i esportu w swoim webinarze wspomina, że często rozpoczyna pracę z zawodnikami od pytania: "Dlaczego to robisz, dlaczego uprawiasz dokładnie ten sport?" poszukując silnych motywatorów wewnętrznych. Już Konfucjusz powiedział "Wybierz pracę, którą kochasz, i nie przepracujesz ani jednego dnia więcej w Twoim życiu." Co oczywiście nie oznacza, że od teraz droga będzie z górki, ale jeśli robimy coś z pasji będziemy to dalej robić bez względu na nagrody. Nie każdy motywator ma tą samą wartość, więc każdy czynnik demotywujący(np. w sporcie brzydka pogoda, zakwasy) zazwyczaj potrzebuje kilku przeciwwag. Dodatkowo zewnętrzna zwiększa poziom stresu, podczas gdy wewnętrzna stres zmniejsza, zwiększa za to poczucie pewności siebie i ułatwia zostawienie błędu w przeszłości.

 Zwykło się mówić: "Jeśli nie masz czasu znajdź hobby, a czas znajdzie się sam".

Wyznaczanie celu jako drużyna

Jeszcze kilka lat temu sensowne  imprezy E-sportowe odbywały się raz, może dwa razy do roku a pula nagród w porównaniu z 2019 była znikoma. Dzisiaj za zajęcie 5-8 miejsca da się zarobić więcej niż kiedyś za podium. Nawet małe turnieje na niższym poziomie mają pule nagród po kilka tysięcy dolarów. W takim razie jak to zrobić by nie oszaleć, jak skupić się na tym co rzeczywiście jest najważniejsze? Nie zapominajmy, że dla profesjonalistów to nie tylko pasja ale także jedyne źródło utrzymania i "prawdziwa" praca. Wiele dużych imprez odbywa się bez pewnych czołowych ekip, powodów może być mnóstwo, ale to nie tak że im się "nie opłaca". Często takie decyzje są podejmowane w trosce o zdrowie mentalne zawodników - fajnie się wygrywa, ale ciągła presja może łatwo gracza wypalić i zdemotywować, a nawet doprowadzić do chorób psychicznych. Tak samo wygląda to w przemyśle muzycznym - imprezy, podróże, pieniądze to wszystko brzmi bardzo łatwo i przyjemnie, ale zmęczenie fizyczne połączone z lotami, używkami, niezdrowym jedzeniem i naciskiem fanów na ciągłe bycie na topie szybko może doprowadzić do tragedii. Pamiętajmy, że gracze nie mają wakacji ani urlopów i tak naprawdę mogą być w trasie 365 dni, ale czy powinni i kiedy powiedzieć stop? Indywidualne i drużynowe sesje pozwalają ocenić zdrowie i stan psychiczny ekipy w następstwie czego łatwiej ustalić terminarz rozgrywek i wyznaczyć priorytety.

Dawanie 100% siebie za każdym razem

W odróżnieniu od klasycznego sportu, zawodnicy CS:GO czasami rozgrywają kilka meczy z rzędu jeden po drugim. Miejscami terminarz jest tak napięty, że różne rozgrywki nachodzą na siebie i drużyna przegrywa walkowerem gdyż nie jest w stanie stawić się na serwerze w regulaminowym czasie. A co jeśli dzisiaj do zagrania mamy pięć meczy i przegrywamy pierwszy z nich ze względu na indywidualny błąd jednego z kompanów? Zawodnicy na zajęciach  z psychologiem dostają wskazówki jak nie rozpamiętywać porażek(szczególnie indywidualnych!) i podchodzić do kolejnego starcia "zresetowanym" bez względu na wynik poprzedniego. Pewnie nieraz zdarzyło Ci się robić kilkugodzinne maratony, a każdy następny mecz kończyłeś z gorszymi statystykami.
To oznacza, że nie potrafisz podejść do gry na świeżo a w Twoim umyśle emocje biorą górę nad koncentracją i umiejętnościami. Jeśli marzysz o grach na poważnie może warto zasięgnąć porad specjalisty.

Szkolenie trenerów

Kiedy oglądamy profesjonalne rozgrywki sportowe możemy zauważyć, że wraz z rezerwowymi zawodnikami drużyna ma również cały sztab dostępny na ławce. W CS:GO zgodnie z zasadami na serwerze może znajdować się tylko pięciu zawodników oraz trener. Wtedy nawet najlepszy psycholog na zapleczu  nie pomoże, a w trakcie meczu aspekt psychologiczny odgrywa bardzo dużą rolę. To właśnie trener przejmuje rolę patrzącego z boku psychologa, musi wiedzieć kiedy poprosić o przerwę, jak uspokoić grę, zbudować motywację i ostatecznie wygrać mecz. Podobnie jak w biznesie odbywają się zajęcia dla menadżerów i teamleaderów tak tutaj trener zdobywa te umiejętności by przekazać je w trakcie spotkania.

PR i Hejt

Na profesjonalnej scenie jeśli nie ma Cię na facebooku, instagramie, twitterze, youtube i reddicie to po prostu nie istniejesz. Oczywiście największe marki mają ekipę zajmującą się wizerunkiem medialnym i społecznościowym, ale czy chcesz czy nie jako zawodowiec spotkasz się z opiniami na swój temat. Nie wszystkie będą szczerze, nie wszystkie będą pochlebne, nie wszystkie będą cenzuralne albo w ogóle nie będą miały ziarna prawdy. Ty to wiesz, ale jak nie stracić głowy i nie brać wszystkiego do siebie? Jako gracze śmiejemy się, że kupujemy słuchawki warte kilkaset złotych żeby lepiej słyszeć że nasza matka to *****, ale sprawa staje się mniej zabawna kiedy jesteś czołowym zawodnikiem. Wiele drużyn, szczególnie w czasach hazardowych parę lat temu, sygnalizowało że po przegranym spotkaniu na skrzynki wszystkich portali spływały setkami nie tylko wyzwiska ale i groźby w stronę zawodników i ich rodzin! Psycholog wraz z PR-owcami pomoże nie zrujnować swojej kariery zwyzywaniem jednego czy drugiego trolla, ale także podpowiedzą jak sobie z tymi "opiniami" poradzić. Wystraszony i zdemotywowany zawodnik nigdy nie da z siebie 100%.

Jak radzić sobie z porażką

W dzisiejszym świecie life coachów, bezstresowego wychowania, promocji sukcesu i osiągnięć instant ludzie ciężko znoszą porażki i niepowodzenia. Przecież mama powiedziała, że jestem najzdolniejszy i najlepszy więc to z pewnością nie moja wina, przeciwnik oszukiwał! Przecież youtubowy coach mówił, że mogę być kim chcę, że "jestem zwycięzcą" więc dlaczego odpadłem już w przedbiegach?!  Zgodnie z prawami  wolnego rynku popyt rodzi podaż, więc poradniki "jak schudnąć w 2 krokach", "odkrył sposób na *****, lekarze go nienawidzą" itd. świadczą o klikalności wcześniej wymienionych. Każdy chce sukcesu, tu i teraz. TERAZ!
Niestety ludzie zapominają, że zazwyczaj zwycięzca może być tylko jeden, a porażki są ważnym krokiem do ewentualnego sukcesu, który przychodzi w bólach, ciężkiej pracy i godzinach treningu. Dobry psycholog przygotowuje zawodników pod kątem wygranej, ale nie pozwala zapomnieć o możliwej porażce. Team Liquid znani są z przegrywania finałów, w ciągu ostatnich trzech lat aż 10 razy kończyli na drugim miejscu. Czy to czyni ich słabą drużyną? Oczywiście, że nie. Czy może zdemotywować zawodników? Jak najbardziej! A jak reagują sami zainteresowani? NAF: "One step closer to 2nd place :) GGs@FaZeClan", EliGE: "We came, we saw, we got 2nd again. GGs @TeamVitality they played really well". To świadczy o dojrzałości zawodników, ale nie każdy dochodzi do tego sam więc zajęcia z psychologiem z pewnością pomagają.

Astralis, Greatest Of All Time

Duńczycy zawsze byli zespołem, który nie potrafił wykorzystać swojego pełnego potencjału. Oczywiście drużyna była mocna technicznie, od lat byli jednymi z najlepszych na scenie a jednak skill to nie wszystko. Kiedy w 2016 drużyna podjęła współpracę z psycholog Mią Stellberg, wszystko zaczęło się poprawiać by w końcu w styczniu 2017 zagrać w finale E-League przeciwko Virtus.Pro. Spotkanie odbywało się w formacie best of 3, po dwóch mapach jest 1:1. Train rozpoczyna się dla Virtus.Pro świetnym wynikiem 8:2, wszystko wskazuje na to że znamy zwycięzców, szczególnie że Astralis nigdy sobie nie radziło w fazie playoff. A jednak Duńczycy nabierają pewności siebie i zaczynają odrabiać straty ostatecznie wygrywając z Polakami 16:14. Fani określają to spotkanie jako jeden z najlepszych finałów wszechczasów a sami zawodnicy mówią, że nie udałoby im się wygrać bez pomocy psychologa, który pozwolił skupić się na tym co najważniejsze.

Dzisiaj Astralis współpracuje z Larsem Roblem, który jest byłym żołnierzem sił specjalnych i psychologiem. Nie wiem czy wiesz, ale jednostki specjalne na całym świecie mają bardzo rygorystyczny trening również pod kątem przetrwania tortur, by nie zdradzić tajnych informacji nieprzyjacielowi w razie pojmania. Wiele szkoleń odbywa się także pod kątem budowania zaufania - musisz być pewny, że Twój kompan Cię nie zawiedzie w żadnej sytuacji, a Twoje życie jest w jego rękach i odwrotnie. Myślę, że doświadczenie z poligonu przeniesione do wirtualnej strzelanki bardzo dobrze wpłynęło na zawodników, bo psychicznie są mocni jak nikt inny.
Sam Robl ujawnia, że ich pierwsze spotkanie zostało zorganizowane na militarnej fregacie muzealnej Peder Skram i odbyło się bez komputerów. Przez trzy dni układali plany taktyczne na papierowej tablicy!

Jednym z najczęściej wymienianych przed profesjonalistów graczem jako najtrudniejszym do pokonania w sytuacji X vs. 1 jest Xyp9x. W tym momencie zgodnie ze statystykami HLTV.org Andreas ma prawie 700 wygranych clutchy. Nawet S1mple, jeden z najlepszych graczy wszechczasów wypowiada się o nim w ten sposób: "Do you open the scoreboard to see who's left alive? Not the scoreboard, you look above (at players' pictures) and see xyp9x's face: I'm gonna f** you.".
Za tak dobrymi statystykami kryją się nie tylko umiejętności strzeleckie i taktyczne, ale przede wszystkim opanowanie emocji. Jego pokerowa twarz nie zdradza kompletnie niczego i nawet w przypadku wygrania takiej rundy zachowuje stoicki spokój i domyślam się, że było to możliwe do osiągnięcia wyłącznie dzięki godzinom zajęć ze specjalistą.

W lutym 2019 najlepsze drużyny z całego świata przyleciały do Katowic na Majora(najważniejszy turniej w ciągu roku, pod przewodnictwem Valve). Niestety na krótko przed rozpoczęciem finałów ojciec jednego z zawodników Astralis zmarł na raka. Mimo tak trudnej sytuacji, Dupreeh wraz z kolegami dał radę wygrać cały turniej a emocje okazał dopiero w wywiadzie pomeczowym. Kolejny raz fenomenalne przygotowanie ze strony terapeutów którymi otoczeni są gracze. Dupreeh sam w wywiadach wspomina, że za każdym razem gdy czuje, że dzieje się coś złego w jego prywatnej sferze lub w drużynie od razu komunikuje się z Larsem Roblem.

Od kwietnia 2018 do czerwca 2019 Astralis utrzymywało się na pozycji lidera w rankingu HLTV, dając najlepszy wynik w historii CS:GO.

Jak przygotować się psychicznie

Natalia Koperska współpracująca między innymi z Team Kinguin/devils.one przygotowała dla Ciebie kilka wskazówek z których warto skorzystać jeśli myślisz o karierze gracza lub chcesz po prostu podnieść swoje umiejętności:

1. Stawiaj sobie konkretne cele pod rozwój na każdy trening – jakie umiejętności albo strategie chcesz ćwiczyć? I rozliczaj siebie nie z wygranej czy przegranej, ale ze zrealizowania zadania.

2. Obejrzyj mecz drużyny, z którą grasz najbliższy mecz. Spróbuj, zamiast analizować rzeczy, na które powinieneś uważać, wypisać popełnione przez nich błędy. Możesz w ten sposób przeanalizować kilka ich meczów i sprawdzić, które błędy powtarzają się na danej mapie, albo niezależnie od niej. Następnie zastanów się, które spośród Twoich umiejętności, pozwolą na wykorzystanie ich. Buduje to pewność siebie i świadomość, że:
a. Każdy popełnia błędy. Nie zdarzają się chyba mecze bezbłędne.
b. Każdy jest do ogrania



3. Skorzystaj ze specjalnie przygotowanego filmu relaksacyjnego dla graczy:

4. Bądź na bieżąco z fanpage lub umów się na prywatny trening mentalny. Małe zmiany prowadzą na szczyt a Natalia Koperska z pewnością pomoże Ci go osiągnąć.